“Τα δυναμικά παιδιά γίνονται οι ενήλικες που αλλάζουν τον κόσμο, αρκεί να έχουμε υπομονή μαζί τους και να αντισταθούμε στον πειρασμό να “δαμάσουμε” το ελεύθερο πνεύμα τους”
Πολύ συχνά, ως εκπαιδευτικοί και γονείς, γινόμαστε μάρτυρες εκδήλωσης επιθετικών συμπεριφορών από την πλευρά των παιδιών με αποδέκτες, κυρίως, άλλα παιδιά ίδιας ηλικίας. Σίγουρα, ο βαθμός στον οποίο εκδηλώνεται μία βίαιη συμπεριφορά διαφέρει από παιδί σε παιδί, ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, τέτοια περιστατικά εγείρουν προβληματισμούς σχετικά με το πόσο φυσιολογικά μπορεί να είναι και σε τι βαθμό πρέπει να τα αφήνουμε να συμβαίνουν. Από πολύ μικρή ηλικία μαθαίνουμε στα παιδιά πώς να σέβονται τον εαυτό τους αλλά και τους άλλους, πόσο σημαντικό είναι να φερόμαστε ευγενικά στους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόμαστε και πόσο επιζήμια μπορεί να αποβεί η άσκηση σωματικής ή λεκτικής βίας κατά τη διάρκεια μιας διένεξης. Όμως, πόσο εύκολο είναι να αντιδρούμε πάντα ψύχραιμα; Πόσο εφικτό είναι να τηρούνται πάντα οι κανόνες της ευγενούς αντιπαράθεσης; Πότε πρέπει να επεμβαίνουμε ως γονείς και δάσκαλοι;
Σύμφωνα με τον καθηγητή ψυχολογίας και συγγραφέα Martin Herbert, η επιθετικότητα δεν έχει μόνο
αρνητικό πρόσημο, αλλά περιλαμβάνει και ιδιότητες απολύτως αναγκαίες για την επιβίωση του ανθρώπου. Επομένως, η επιθετικότητα αποτελεί μια δίσημη έννοια, η οποία χαρακτηρίζεται άλλοτε ως
“ενόρμηση” ή “λειτουργική επιθετικότητα” και άλλοτε ως “εχθρική επιθετικότητα” ή “βίαιη συμπεριφορά”.
Αποσαφηνίζοντας τον όρο “λειτουργική επιθετικότητα”
Η “λειτουργική επιθετικότητα” γίνεται αντιληπτή ως μια φυσιολογική ιδιότητα του ατόμου και ως όρος
περιλαμβάνει όλες εκείνες τις μορφές επιθετικότητας, τις οποίες εκδηλώνει το άτομο στην προσπάθειά
του να διεκδικήσει και να ασκήσει έλεγχο πάνω στο περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται. Μέσω της
“λειτουργικής επιθετικότητας” το παιδί καταφέρνει να ξεπερνά δυσκολίες και δυσάρεστες καταστάσεις,
επιδεικνύοντας στοιχεία πρωτοβουλίας και υγιούς ανταγωνισμού. Κατά συνέπεια, δεν είναι πάντα απαραίτητο να ανησυχούμε ή να παρεμβαίνουμε άμεσα όταν κάποιο περιστατικό “λειτουργικής επιθετικότητας” λαμβάνει χώρα και είμαστε παρόντες. Δεν πρέπει, για παράδειγμα, να εμποδίσουμε το παιδί όταν εκείνο αποφασίσει να διεκδικήσει κάτι δικό του που, ίσως, κάποιο άλλο παιδί του το πήρε με τη βία ή χωρίς τη θέλησή του. Ακόμη, σε περιπτώσεις που κάποιο παιδί εμπλακεί σε μια λεκτική διαφωνία με κάποιο άλλο άτομο, τότε, θα ήταν προτιμότερο να περιμένουμε μέχρι να αντιληφθούμε εάν το παιδί είναι αρκετά ικανό, δίχως καμία βοήθεια, να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τη θέση του.
Οφείλουμε να αφήνουμε το παιδί να παίρνει κάποιες αποφάσεις μόνο του, σχετικά με το με ποιους θα
παίξει, πώς, εάν επιθυμεί να μοιράζεται τα πράγματά του και με ποιον και ποιοι κανόνες θα διέπουν την
επικοινωνία και τη σχέση μεταξύ τους. Όταν νιώθει ότι αδικείτε από κάποιον ή εισπράττει επιθετικότητα από κάποιο άλλο άτομο, τότε πρέπει να νιώθει ελεύθερο να εκφραστεί και να αντιδράσει.
Σε αυτό το σημείο, βέβαια, πρέπει να τονιστεί πως εάν κρίνουμε πως το παιδί μπορεί να κινδυνεύει, ή, ενδεχομένως, αντιλαμβανόμαστε πως είναι πιθανό να ασκηθεί σωματική βία από οποιαδήποτε πλευρά, φυσικά, και δεν αφήνουμε την κατάσταση να βγει εκτός ελέγχου.
Συμπερασματικά, μπορούμε να γενικεύσουμε πως η επιθετικότητα αποτελεί φυσιολογικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου, το οποίο όλα τα παιδιά κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής τους θα εμφανίσουν κάποια στιγμή, σε οποιαδήποτε μορφή της, αφού εμπεριέχεται στη διαδικασία κοινωνικοποίησής τους. Ως γονείς και δάσκαλοι, πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά πώς να υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους, πώς να αμύνονται και πώς να αντιδρούν όταν γίνονται αποδέκτες “εχθρικής επιθετικότητας” με αποτελεσματικό τρόπο σε κάθε επίπεδο της ζωής τους.
Βασιλεία Καραφυλίδου
Παιδαγωγός – “Κοινωνία, εκπαίδευση και παιδαγωγική” MSc – Εκπαιδευτικό προσωπικό των ΚΔΑΠ ”Μεγαλώνουμε Μαζί”
