«Ενσυναίσθηση είναι να μοιραζόμαστε το υπέροχο και θεραπευτικό μήνυμα «Δεν είσαι μόνος/η»
Brene Brown
Ως «ενσυναίσθηση» ορίζουμε την ικανότητα ενός ανθρώπου να κατανοεί τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάποιο άλλο άτομο, το οποίο βιώνει μια συγκεκριμένη πραγματικότητα και να ανταποκρίνεται με θετικότητα και συμπόνοια. Είναι έμφυτη αυτή η ικανότητα; Μπορούμε να την αναπτύξουμε από πολύ μικρή ηλικία;
Παρά το γεγονός πως τα παιδιά γεννιούνται με την ικανότητα της ενσυναίσθησης, θα πρέπει να καλλιεργηθεί στην πορεία της ζωής τους και με άλλους τρόπους, ώστε να μην παραμείνει αδρανής. Τα παιδιά με ενσυναίσθηση έχουν την ικανότητα να συνδέονται με τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, να μοιράζονται μαζί τους παρόμοια συναισθήματα, να αντιλαμβάνονται την οπτική γωνία του καθενός στην αντιμετώπιση των ζητημάτων που μπορεί να προκύψουν και τείνουν, συνήθως, να δημιουργούν πιο υγιείς σχέσεις με όλους τους ανθρώπους που θα συναντήσουν και με τους οποίους θα συνυπάρξουν σε κάθε φάση της ζωής τους.
Πώς μπορούν οι γονείς να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης στα παιδιά τους;
Αρκετά συχνά και οι ίδιοι οι γονείς αναρωτιούνται εάν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους ώστε να κατακτήσουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης. Τα παιδιά κατά τη βρεφική και την νηπιακή ηλικία μαθαίνουν, κατά κύριο λόγο, από τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς τα αντιμετωπίζουν όταν είναι εκνευρισμένα, αναστατωμένα ή φοβισμένα. Όταν, λοιπόν, κάποιο παιδί μπορεί να αρχίσει να κλαίει ή να ξεσπά με οποιονδήποτε τρόπο επειδή είναι θυμωμένο, είναι προτιμότερο να πάμε κοντά του, να σταθούμε πλάι του και να συζητήσουμε με ήρεμο τρόπο σχετικά με το ξέσπασμά του και τους λόγους που αυτό συνέβη, δείχνοντας κατανόηση για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Στην περίπτωση που είναι δύσκολο κάτι τέτοιο, αφού μπορεί να υπάρχει μεγάλη ένταση από την πλευρά του παιδιού, μπορούμε απλά να το αφήσουμε μόνο του ώστε να ηρεμήσει και να περιμένουμε να επιδιώξει το ίδιο να μας μιλήσει μόλις νιώσει έτοιμο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως για να φτάσουν στο σημείο τα παιδιά να νοιάζονται για τα συναισθήματα των άλλων, πρέπει πρώτα να αποκτήσουν αυτεπίγνωση των δικών τους. Πιο ειδικά, παρατηρείται πως οι γονείς επεμβαίνουν σε αρκετά μεγάλο βαθμό ώστε τα παιδιά τους να μη χρειαστεί να αντιμετωπίσουν δύσκολες ή δυσάρεστες καταστάσεις με σκοπό να μη βιώσουν τα ίδια δυσάρεστα συναισθήματα. Όμως, κάθε συναίσθημα πρέπει να βιώνεται αφού ακόμη και τα αρνητικά συναισθήματα αποτελούν κομμάτι της ζωής και τα συναντούμε σε κάθε ηλικιακή φάση. Εξηγούμε στο παιδί πως κάθε συναίσθημα είναι φυσιολογικό να το νιώθουμε και να το εκφράζουμε αρκεί να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε σωστά.
Ακόμη, οι γονείς που επιθυμούν να μεγαλώσουν παιδιά με ενσυναίσθηση θα πρέπει πρώτα οι ίδιοι να μάθουν να μιλούν ανοιχτά και για τα δικά τους συναισθήματα. Πολύ συχνά, οι γονείς αποφεύγουν να συζητήσουν για τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται, θέλοντας να δείχνουν πως όλα είναι πάντα καλά και θεωρούν πως μια τέτοια συζήτηση δεν αφορά τα παιδιά τους και πως δεν έχει να τους προσφέρει τίποτα. Παρ’ όλα αυτά, η αλήθεια είναι πως μιλώντας ειλικρινά με τα παιδιά για τέτοια θέματα, τα βοηθούμε να κατανοήσουν την αξία του διαλόγου σχετικά με τα συναισθήματά μας και πως είναι πολύ σημαντικό να εξωτερικεύουμε αυτά που συμβαίνουν μέσα μας δίχως να φοβόμαστε να τα μοιραστούμε με τους ανθρώπους που αγαπάμε και συνάπτουμε σχέσεις.
Τα παιδιά παρατηρούν τα πάντα. Είναι, επομένως, φυσικό, όταν οι γονείς λειτουργούν με ενσυναίσθηση απέναντι σε οποιαδήποτε κατάσταση προκύψει στη ζωή τους, να αποτελέσουν το πρότυπο και το παράδειγμα που θα μιμηθούν και τα ίδια τα παιδιά μόλις έρθουν αντιμέτωπα με μια παρόμοια συνθήκη. Είναι, ωστόσο, ουσιαστικής σημασίας να προβάλλουμε το πόσο σημαντικό είναι να επιδεικνύουμε ενσυναίσθηση όχι μόνο στα άτομα της οικογένειάς μας ή στους φίλους μας, αλλά σε οποιονδήποτε συνάνθρωπό μας, καλλιεργώντας την αντίληψη πως τα συναισθήματα των ανθρώπων αποτελούν σοβαρό ζήτημα που μας αφορά όλους. Ακόμη, σίγουρα το να διαβάζουμε μαζί με τα παιδιά βιβλία και να συζητάμε μαζί τους, θα βοηθήσει πολύ την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης από την πλευρά τους. Για παράδειγμα, διαβάζοντας ένα παραμύθι, οι γονείς μπορούν να κάνουν ερωτήσεις σχετικά με τον ήρωα και την ιστορία που διαδραματίζεται γύρω από αυτόν, τα συναισθήματα που κυριαρχούν τη στιγμή που βιώνει μια καινούρια ή τρομακτική εμπειρία, όταν είναι στενοχωρημένος ή όταν φοβάται.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο έπαινος και η επιβράβευση αποτελούν έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους ενίσχυσης μιας συμπεριφοράς. Επομένως, θα ήταν καλό να εκφραστούμε θετικά και με ικανοποίηση όταν παρατηρούμε τα παιδιά να κάνουν μια καλή πράξη, να βοηθούν ή να είναι ευγενικά και συμπονετικά με άλλα άτομα.
Όλα τα παραπάνω σαφώς και δεν αποτελούν μια απλή και εύκολη διαδικασία, όμως πρέπει να έχουμε κατά νου πως ακόμη και σε εποχές όπως αυτή που διανύουμε δεν είναι απίθανο το να μπορέσουμε να μάθουμε στα παιδιά να δρουν με ενσυναίσθηση και να φέρονται με ευγένεια και αλτρουισμό. Αντιθέτως, έχουμε χρέος να δημιουργήσουμε μια γενιά ανθρώπων που θα την χαρακτηρίζει η συμπόνοια και η αλληλοϋποστήριξη, για ένα καλύτερο μέλλον για όλους.
Εάν, λοιπόν, ως μεγαλύτεροι φροντίσουμε να γίνουμε το πρότυπο των παιδιών που θέλουμε να αναθρέψουμε, τότε και τα παιδιά θα ακολουθήσουν το δικό μας παράδειγμα.
Βασιλεία Καραφυλίδου
Παιδαγωγός – “Κοινωνία, εκπαίδευση και παιδαγωγική” MSc
