«Τα παιδιά χρειάζονται χρόνο και ελευθερία για να παίξουν. Το παιχνίδι δεν είναι πολυτέλεια. Το παιχνίδι είναι ανάγκη» Key Redfield Jamison.
Γνωρίζουμε όλοι τη σημαντική θέση του παιχνιδιού στην ζωή των παιδιών. Το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας το παιδί το περνάει παίζοντας. Ακόμη και νοητά. Μπορεί να κάθεται σε ένα σημείο, αλλά στη σκέψη του όμως κινείται και παίζει. Του αρέσει συνεχώς να κινείται ανάμεσα σε δύο κόσμους, τον πραγματικό και τον φανταστικό.
Τα παιδιά χρησιμοποιούν το φανταστικό παιχνίδι και τους φανταστικούς φίλους για να εκφραστούν, να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματα που δεν μπορούν να διαχειριστούν, να ονειρευτούν, να έρθουν σε επαφή με κάτι άγνωστο και να κατευνάσουν τυχόν ανησυχίες τους.
Πολλοί έχουν συνδέσει την ύπαρξη φανταστικών φίλων με κάτι ανησυχητικό για το παιδί τους. Θεωρούν πως κάτι κακό συμβαίνει στο παιδί ή κάτι δεν πάει καλά. Δεν συμβαίνει όμως αυτό. Ξεκινώντας από την προσχολική ηλικία (2-6 ετών), η ύπαρξη φανταστικών φίλων, θεωρείται συχνό φαινόμενο. Φανταστικός φίλος μπορεί να’ ναι ένας αόρατος φίλος, κάποιο ζωάκι, ακόμη και κάποιο αντικείμενο, το οποίο το παιδί του δίνει πρόσωπο και φωνή. Οι φανταστικοί φίλοι αποτελούν μια μορφή συμβολικού παιχνιδιού. Όπως για παράδειγμα μια χάρτινη κούτα μπορεί στη φαντασία του παιδιού να γίνει διαστημόπλοιο ή μια σκούπα κιθάρα, το ίδιο ακριβώς ισχύει και με τους φανταστικούς φίλους.
Συμβάλλουν στην μετέπειτα κοινωνική τους συναναστροφή. Βάζοντας στην καθημερινότητά τους ένα φανταστικό φίλο συμβιώνουν μαζί του, συζητούν, τσακώνονται, τον χρησιμοποιούν ως σύμμαχο, μαθαίνοντας έτσι πως να συναναστρέφονται με κάποιον άλλον. Έτσι όταν βρουν ένα πραγματικό φίλο θα ξέρουν πως να του φερθούν.
Το θέμα των φανταστικών φίλων έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές και αναπτυξιακούς ψυχολόγους, οι οποίοι ασχολούνται με το παιδί και την ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη.
Σύμφωνα με τον Piajet, μεγαλώνοντας το παιδί απομακρύνεται από το συμβολικό παιχνίδι, έτσι οι φανταστικοί φίλοι σταματούν να υπάρχουν μεταξύ των ηλικιών (7-11 ετών). Τότε παίρνει την θέση του η λογική σκέψη και το πραγματικό στοιχείο.
Μέσω των φανταστικών φίλων το παιδί αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες και αναπτύσσεται ψυχοσυναισθηματικά.
- Κοινωνική ανάπτυξη: παρατηρήθηκε από έρευνες, πως φανταστικούς φίλους έχουν κυρίως τα πρωτότοκα παιδιά και πιο συγκεκριμένα τα κορίτσια. Τα αγόρια προτιμούν να παριστάνουν τον αγαπημένο τους σούπερ ήρωα παρά να έχουν φανταστικό φίλο. Οι έρευνες αυτές έχουν δείξει πως τα οφέλη που προσφέρουν στο παιδί είναι να γίνονται πιο κοινωνικά, λιγότερο ντροπαλά, επικοινωνιακά, εκφραστικά, μαθαίνουν να συνυπάρχουν, να μοιράζονται και να κατανοούν τα συναισθήματα τους.
-Ως αμυντικός μηχανισμός: μέσω των φανταστικών φίλων το παιδί καταφέρνει να κατευνάσει τους φόβους του και τις ανησυχίες του. Δημιουργούνται πολλές φορές από την ανάγκη του να αποκτήσει παρέα ή ακόμη να διαφύγει από μια τραυματική του εμπειρία. Από την ανάγκη του να δείξει στο γονιό πως χρειάζεται περισσότερη προσοχή. Αυτό συμβαίνει σε περιπτώσεις που το παιδί προέρχεται από ένα συναισθηματικά στερημένο περιβάλλον. Εμφανίζεται ακόμη και σε περίπτωση παιδιών με συμπτώματα ψυχοπαθολογίας.
-Γλωσσικών δεξιοτήτων: Τα παιδιά τα οποία είχαν φανταστικό φίλο κατά την προσχολική ηλικία εμφανίζουν ανεπτυγμένο λεξιλόγιο, ανεπτυγμένη σημασιολογική χρήση της γλώσσας, κατανοεί περίπλοκους γραμματικούς κανόνες και έχουν πιο ανεπτυγμένο λόγο και επικοινωνιακές δεξιότητες.
– Δημιουργική φαντασία: Έχουν πιο ανεπτυγμένη και δημιουργική σκέψη, χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, διερευνούν τις δυνατότητές τους και μπορούν να διαχειριστούν διάφορες καταστάσεις.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως είναι εντελώς υγιής ψυχικός μηχανισμός για το παιδί η ύπαρξη ενός φανταστικού φίλου και όπως αναφέρθηκαν παραπάνω τα οφέλη είναι πάρα πολλά. Ως γονείς σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να απαγορεύεται την ύπαρξη ενός φανταστικού φίλου, αντιθέτως να το ακούσετε και το παρατηρήσετε, μπορεί το παιδί έτσι να θέλει να σας περάσει κάποιο μήνυμα. Αν όμως αυτό σας ανησυχήσει ή συνεχίζει να συμβαίνει έπειτα από τις ηλικίες που αναφέρθηκαν θα πρέπει να συμβουλευτείτε κάποιο ειδικό παιδοψυχολόγο.
Πηγή: Ιάνθη Δημητροπούλου (ψυχολόγος- παιδοψυχολόγος)
Εκπαιδευτικό προσωπικό των ΚΔΑΠ ”Μεγαλώνουμε Μαζί” – MSc στις Επιστήμες της Αγωγής του ΑΠΘ