«Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να έρθει…», Γκάντι

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ

Ως επί το πλείστον, τους περισσότερους από μας, είτε είμαστε γονείς, είτε εκπαιδευτικοί, μας βασανίζει το ερώτημα «Είναι προτιμότερο να θέσω στο παιδί όρια ή μήπως να το αφήσω τελείως ελεύθερο για να μην νιώθει καταπιεσμένο και ότι συνεχώς είναι υπό το πρίσμα συνεχούς ελέγχου;»

Οι γονείς στην πλειοψηφία τους, καθημερινά, διερωτώνται: «Πρέπει τελικά να βάλω όρια στο παιδί μου;» «Του είναι αναγκαία;», «Προσπαθώ συνεχώς για την οριοθέτηση του αλλά μάταια», «Παρόλο που είναι ελεύθερο και χωρίς καμία καταπίεση, πάλι εκδηλώνει ξεσπάσματα θυμού», «Πώς πρέπει να ενεργήσω;», «Γιατί το δικό μου παιδί δεν είναι υπάκουο;»

Η οριοθέτηση συνιστά ένα προστατευτικό δίχτυ ασφαλείας, όπου το παιδί μαθαίνει να συνυπάρχει αρμονικά με το κοινωνικό του σύνολο, να αντιλαμβάνεται και να σέβεται, τόσο τον προσωπικό χώρο του κάθε ατόμου ξεχωριστά, όσο και τον δικό του αλλά και πώς να εξωτερικεύει τις σκέψεις του με άμεσο και λειτουργικό τρόπο.
Ο παιδικός εγκέφαλος αναπτύσσεται με το πέρασμα των χρόνων και έτσι το παιδί σταδιακά χάνει την εγωκεντρική του οπτική και ξεκινάει να συνειδητοποιεί την ανάγκη ότι από τη στιγμή που συνυπάρχει με άλλα άτομα, πρέπει να διαχειριστεί, τόσο τη δική του συμπεριφορά, όσο και των υπολοίπων. Σε αυτή τη διαδικασία, ιδιάζουσας σημασίας κρίνεται ο ρόλος της αυτοπειθαρχίας.

«Δεν είμαστε υπεύθυνοι μόνο για αυτό που κάνουμε αλλά και για αυτό που δεν κάνουμε», Μολιέρος

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ!

Μέσα από την προσπάθεια της οριοθέτησης, λαμβάνει χώρα η διδασκαλία της αξίας της αυτοαγωγής, του σεβασμού, της οργάνωσης και της ενσυναίσθησης (Σύμφωνα με τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης του Gαrdner, πρόκειται για τη συναισθηματική ταύτιση με άλλο άτομο). Η απουσία της οριοθέτησης συνιστά την εκδήλωση χάους, αποδιοργάνωσης και ανασφάλειας. Τα παιδιά δεν είναι σε θέση να αντιδράσουν ορθά σε διάφορες προκλήσεις, να επικοινωνήσουν με άλλους χωρίς να τους προσβάλουν, να εκφράσουν τις επιθυμίες και τις σκέψεις τους.

Πρέπει να καταστεί σαφές πως θέτοντας όρια, δείχνουμε την αγάπη μας και την ενεργή μας παρουσία στα παιδιά. Λειτουργούμε ως «φάρος», υπενθυμίζοντας τα συνεχώς πώς αντιλαμβανόμαστε τη ζωή και τις προκλήσεις της και πώς διαχειριζόμαστε καταστάσεις και ανθρώπους. Όρια σημαίνει αγάπη, ασφάλεια, καθοδήγηση και σε καμιά περίπτωση τιμωρία, έλεγχος και καταπίεση.

«Το καλύτερο που μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί είναι να μην φοβάται»

ΠΩΣ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΒΑΛΩ ΟΡΙΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ;

Οι παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη μας είναι οι εξής:

Το ηλικιακό επίπεδο του εκάστοτε παιδιού συνίσταται να συνάδει με την αναπτυξιακή του βαθμίδα, σύμφωνα με τη θεωρία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης, θεμελιωτής της οποίας είναι ο Erik Erikson.

Θα ήταν πρέπον ο γονέας να σκεφτεί και την οπτική του παιδιού κάθε φορά που επιχειρεί να θέσει τα όρια του. Να λάβει υπόψη του, τον χαρακτήρα του, την ιδιοσυγκρασία του και να σκεφτεί πως θα βιώσει τη διαδικασία αυτή. Στόχος των ορίων είναι η εξασφάλιση ενός αρμονικού κλίματος, μέσω του οποίου θα εξασφαλιστεί η λειτουργικότητα όλων.

Η συνέπεια και η σταθερότητα συνιστούν το κλειδί της επιτυχίας! Δύο στοιχεία που πρέπει να διέπουν τη συμπεριφορά μας, καθώς αποτελούμε πρότυπα μίμησης. Δεν πρέπει να υποκύπτουμε σε κάθε «καπρίτσιο» του παιδιού, το οποίο προσπαθεί να μας χειραγωγήσει. Δεν τίθεται θέμα διαπραγμάτευσης. Στην αντίθετη περίπτωση, ακολουθώντας την τακτική του λεγόμενου «φάσκει και αντιφάσκει», το μόνο που καταφέρνουμε, είναι να μπερδεύουμε τα παιδιά, πυροδοτώντας την εσωτερική τους σύγκρουση.

Χρήση (καταφατικών)προτάσεων με θετική χροιά (για παράδειγμα, αντί να πούμε «Αν δε ολοκληρώσεις τα μαθήματα σου, δε θα πάμε στο πάρτυ γενεθλίων» επιλέγουμε να πούμε «Ολοκλήρωσε πρώτα τα καθήκοντα σου και έπειτα θα μπορέσουμε να πάμε να διασκεδάσουμε»). Απώτερος στόχος μας είναι η παρότρυνση του παιδιού και όχι το αίσθημα απειλής που ενδεχομένως να το κατακλύσει.

Η γλώσσα του σώματος κρίνεται ιδιάζουσας σημασίας. Η μετάδοση μηνυμάτων γίνεται μέσω λεκτικής και μη λεκτικής επικοινωνίας, εξίσου επιτυχημένα. Στην δεύτερη περίπτωση, δίνουμε έμφαση στη στάση του σώματός μας και στον τόνο της φωνής μας, ο οποίος πρέπει να είναι σταθερός, ήρεμος και αυστηρός. Οι εντάσεις, ως επί τον πλείστον, πρέπει να αποφευχθούν ακόμη και αν είναι πέραν των δυνάμεων μας. Επίσης, επιλέγουμε να έχουμε άμεση βλεμματική επαφή με το παιδί (καλό θα ήταν να κρατάμε μικρή απόσταση και να έρθουμε στο δικό του ύψος).

Ελευθερία, όχι ελεύθερη άδεια να κάνεις ό,τι θέλεις», Α. Νηλ

ΠΩΣ ΘΑ ΧΤΙΣΩ ΤΗΝ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ;

«Κοιτώντας το δέντρο, χάνουμε το δάσος!» Ουκ ολίγες φορές, πέφτουμε σε αυτήν την παγίδα. Και αυτό, γιατί υπάρχει μια περίεργη σχέση ανάμεσα σε αυτά που βλέπουμε και σε αυτά, τα οποία αντιλαμβανόμαστε. Είναι πολύ εύκολο, στρέφοντας την προσοχή μας σε κάτι συγκεκριμένο, να μην αντιληφθούμε ουσιώδη πράγματα που εξελίσσονται μπροστά στα μάτια μας. Ίσως μάλιστα, να είναι και μια ενδόμυχη επιλογή μας, που λειτουργεί και ως άμυνα. Έτσι, στην προσπάθεια μας να θέσουμε όρια, δεν αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του παιδιού και με το να επιμένουμε απλά και μόνο για να μη γίνει το δικό του, δεν πετυχαίνουμε απολύτως τίποτα. Σε αυτή και μόνο την περίπτωση, προτείνεται να δώσουμε χρόνο στο παιδί, αρχικά να επεξεργαστεί το νέο πλαίσιο, στο οποίο του επιτρέπεται να κινείται και ύστερα, εμείς οι ίδιοι να εξετάσουμε όλα τα πιθανά ενδεχόμενα, τα οποία πολλές φορές λειτουργούν ως ανασταλτικοί παράγοντες στην προσπάθεια της οριοθέτησης (Μήπως είμαι ξαφνικά πολύ αυστηρός; Μήπως στην παρούσα φάση το παιδί δεν είναι στην κατάλληλη συναισθηματική κατάσταση να δεχτεί το όριο αυτό; ).

Να είσαι συνοδοιπόρος του παιδιού σε αυτό το ταξίδι! Η προσφορά υποστήριξης και καθοδήγησης θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα και την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος. Δείξε κατανόηση και αξιοποίησε την τεχνική της μοντελοποίησης (Βοήθησε το παιδί να οργανώσει τη βιβλιοθήκη και τα παιχνίδια του, δείξε τον τρόπο. Συμμετείχε στην προσπάθεια που καταβάλλει και μην υιοθετείς τον ρόλο του επιθεωρητή – κριτή). Το παιδί έχει ανάγκη να είσαι δίπλα του και όχι απέναντι του!

Και ναι! Εσύ ο ίδιος αποτελείς παράδειγμα και πρότυπο μίμησης για το παιδί σου. Τα παιδιά αντιγράφουν συμπεριφορές και ως επί το πλείστον αποτελούν «καθρέφτες» της οικογένειας τους. Μόνο στην ιδέα μοιάζει αγχωτικό, αλλά αν το σκεφτείς καλύτερα, ίσως είναι και στο χέρι σου, να αποκτήσεις το παιδί που πάντα ονειρευόσουν, τοποθετώντας στον μικροσκόπιο αυτή τη φορά, τον ίδιο σου τον εαυτό (Δε γίνεται να απαιτώ από το παιδί να διαβάζει και να εκτελεί δημιουργικές δραστηριότητες, την ίδια στιγμή που βλέπει εμένα να «χάνομαι» με τις ώρες μπροστά στην οθόνη του κινητού μου).

«Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτό που κάνουμε και όχι από αυτό που λέμε»

Πρέπει να καταστεί σαφές, πως τα όρια σημαίνουν καθοδήγηση. Μέσω αυτών προσφέρεται στο παιδί αγάπη και ασφάλεια. Μέσα από αυτά, αποκτούν αυτοπειθαρχία, εγκράτεια και μεταγνώση, στοιχεία που θα το εξελίσσουν σε ένα ικανό άτομο. Και όπως αναφέρει και η μεγάλη παιδαγωγός Maria Montessori, «ικανός άνθρωπος = ευτυχής άνθρωπος». Ήρθε η ώρα λοιπόν να δείξουμε την αγάπη στα παιδιά μας δίχως όρους, ρήτρες και προϋποθέσεις «θα σε αγαπώ μόνο αν….», αλλά προπάντων με ΟΡΙΑ!

«Δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς , όπως δεν υπάρχουν και τέλεια παιδιά»

Παιδαγωγός – Ειδική Παιδαγωγός ΜSc – Εκπαιδευτικό προσωπικό των ΚΔΑΠ ”Μεγαλώνουμε Μαζί”