“Η διαφορετικότητα δίνει στον κόσμο χρώμα”  Nelsan Ellis

Το διαφορετικό υπάρχει γύρω μας σε πολλές μορφές. Η διαφορετικότητα αφορά είτε εξωτερικά χαρακτηριστικά της εμφάνισής μας είτε χαρακτηριστικά που δεν είναι ορατά και εύκολα αναγνωρίσιμα. Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι είναι πιο ψηλοί ή πιο κοντοί από κάποιους άλλους, κάποιοι έχουν διαφορετικό στυλ ντυσίματος και διαφορετικό χρώμα μαλλιών από εμάς. Μερικοί άνθρωποι κατάγονται από διαφορετική χώρα, έχουν διαφορετική θρησκεία και ακολουθούν έναν τρόπο ζωής που μπορεί να διαφέρει από τον δικό μας.

Παρά το ότι ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι πολύμορφος, περίπλοκος και γεμάτος αντιθέσεις, η αποδοχή της διαφορετικότητας και της ανομοιότητας των ανθρώπων δεν είναι δεδομένη. Τα παιδιά, από πολύ μικρή ηλικία, έρχονται σε επαφή και αλληλεπιδρούν με άτομα από διαφορετικές εθνικότητες και κουλτούρες, που έχουν διαφορετικές θρησκείες, με άτομα που γνωστικά και διανοητικά δε βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με τους περισσότερους ανθρώπους. Συνυπάρχουν με παιδιά που μεγαλώνουν με δύο γονείς, με παιδιά που προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες ή παιδιά διαζευγμένων γονέων. Όλα τα παραπάνω αποτελούν εικόνες και εμπειρίες, οι οποίες συνθέτουν την καθημερινότητά μας και την κοινωνία μας.

Τα παιδιά, πολύ συχνά, διερωτώνται σχετικά με διάφορα στοιχεία και χαρακτηριστικά που εντοπίζουν σε άλλα άτομα, τα οποία ίσως τους προκαλούν εντύπωση, κάτι που αναδεικνύει το δικό μας καθήκον, ως μεγαλύτεροι, να διδάξουμε στα παιδιά την αξία της διαφορετικότητας. Ωστόσο, έχει μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός πως τα παιδιά, όσο πιο μικρά είναι, τόσο πιο εύκολα αποδέχονται οποιοδήποτε άλλο άτομο που μπορεί να διαφέρει από εκείνα με οποιονδήποτε τρόπο. Τα παιδιά δεν θεωρούν ιδιαίτερα δύσκολο το να αποκαλέσουν κάποιο άλλο παιδί φίλο τους, αφού δε γεννιούνται με προκαταλήψεις ούτε τους απασχολεί το φύλο ή το χρώμα δέρματος που έχει ο καθένας, αρκεί να υπάρχουν κοινά ενδιαφέροντα στο παιχνίδι! Βέβαια, όσο μεγαλώνουν, τα πράγματα αλλάζουν όσον αφορά τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης των παιδιών, αφού οι αντιλήψεις των ενηλίκων παρεισφρέουν στην πραγματικότητα που βιώνουν και τότε είναι που ξεκινούν οι διακρίσεις και ο ρατσισμός απέναντι σε άλλους ανθρώπους.

Ποιοι τρόποι υπάρχουν ώστε να μάθει το παιδί να αποδέχεται και να σέβεται τη διαφορετικότητα;

Οι γονείς διαδραματίζουν τον πιο σπουδαίο ρόλο στον αγώνα υπέρ της αποδοχής του διαφορετικού. Η οικογένειά μας αποτελεί τον καθρέφτη μας, το πρότυπο που ακολουθούμε στη ζωή μας. Αν, λοιπόν, οι γονείς στέκονται με θετικό τρόπο απέναντι στο ζήτημα της διαφορετικότητας, τότε το ίδιο θα συμβεί και με το παιδί. Πρέπει να μάθουμε στο παιδί να μη βάζει φραγμούς στην επιλογή των φίλων ανάλογα με την εξωτερική τους εμφάνιση ή τη δουλειά των γονέων τους ή τους βαθμούς τους στο σχολείο. Μπορούμε να κάνουμε συζητήσεις μαζί του για τη ζωή σε άλλες χώρες, για τα ιδιαίτερα στοιχεία άλλων πολιτισμών, θαυμάζοντάς τα και

υπογραμμίζοντας τη σημαντικότητα της πολυπολιτισμικότητας και του πολιτισμικού πλουραλισμού. Κάθε λαός, κάθε έθνος, κάθε χώρα, κάθε κοινωνικό σύνολο και κάθε άνθρωπος ατομικά διαθέτει χαρακτηριστικά που τον καθιστούν μοναδικό και ξεχωριστό. Ωστόσο, όλοι έχουμε ένα κοινό στοιχείο, που παρά τις όποιες διαφορές μεταξύ μας, συνεχίζει να μας ενώνει – είμαστε όλοι άνθρωποι!!

Εκτός από τους γονείς, η ευαισθησία απέναντι στη διαφορετικότητα μπορεί να ενισχυθεί και μέσα στην τάξη. Πρώτα απ΄ όλα, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά ως ίσα, ασχέτως της κοινωνικής τάξης από την οποία προέρχονται, του χρώματός τους ή της μαθησιακής τους ικανότητας. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να δημιουργήσει ένα φιλικό και ασφαλές περιβάλλον μέσα στην τάξη του, ενθαρρύνοντας το κάθε παιδί ξεχωριστά να εκφράζει, χωρίς φόβο, τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, ώστε τα παιδιά μεταξύ τους να αποκτήσουν ισχυρούς δεσμούς φιλίας και να δεθούν ως ομάδα. Πρέπει να σχεδιαστεί και να αναπτυχθεί ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο θα αντιμετωπίζονται ως κοινά όλα τα προβλήματα που τυχόν προκύψουν, παρουσιάζοντας, ταυτόχρονα, το κάθε παιδί την διαφορετικότητά του ως κάτι φυσικό και απολύτως σεβαστό. Ακόμη, ο εκπαιδευτικός οφείλει να εφαρμόσει διαφοροποίηση στη διδασκαλία του και να προσπαθήσει να ενσωματώσει, σε αυτήν, τις ανάγκες των μαθητών του.

Αναμφισβήτητα, η αποδοχή της διαφορετικότητας αποτελεί δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα τόσο μέσα σε οικογενειακό όσο και σε εκπαιδευτικό πλαίσιο. Οι αντιρατσιστικές στρατηγικές πρέπει να ξεκινούν από πολύ μικρή ηλικία, αφού μόνο έτσι η διαφορετικότητα θα πάψει να γίνεται αφορμή για εκδηλώσεις απέχθειας, αποστροφής, ακόμη και μίσους. Οι γνώσεις είναι το πολυτιμότερο εφόδιο που μπορεί να βοηθήσει τον καθένα από εμάς να διευρύνει τους ορίζοντές του και να απαλλαγεί από κάθε είδους προκατάληψη. Ας δοκιμάσουμε να εξηγήσουμε στα παιδιά τη διαφορετικότητα μέσα από βιβλία, από συζητήσεις, από την προσωπική μας διάθεση και στάση σχετικά με την αποδοχή του εαυτού μας, τη συμπεριφορά προς τον συνάνθρωπο και την ισότητα, αποκαλύπτοντας την ομορφιά που κρύβεται πίσω από τις διαφορές μας, οι οποίες συνθέτουν τον ουσιαστικό πλούτο που οφείλουμε να προφυλάξουμε!

Βασιλεία Καραφυλίδου

Παιδαγωγός – “Κοινωνία, εκπαίδευση και παιδαγωγική” MSc – Εκπαιδευτικό προσωπικό των ΚΔΑΠ ”Μεγαλώνουμε Μαζί”