”Τα βιβλία είναι ιστορίες για το μυαλό. Τα τραγούδια είναι ιστορίες για την ψυχή”
Eric Pio
Από την εμφάνιση του ανθρώπου στη Γη, οι ήχοι και η μουσική τον ακολουθούν καθ’ όλη την διάρκεια της πορείας του. Όχι μόνο τον ακολουθούν αλλά αποτελούν μέρος της καθημερινότητας του, καθώς η μουσική υπάρχει σε καθετί που κάνουμε. Για αυτό το λόγο έχει γίνει τέχνη και μάλιστα θεωρείται ανώτερη μορφή τέχνης, η οποία επηρεάζει την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη.
Μπορεί η μουσική να επηρεάσει την συμπεριφορά ενός παιδιού;
Η απάντηση είναι φυσικά και μπορεί. Η επίδραση της μουσικής στην ψυχολογική και αναπτυξιακή συμπεριφορά του παιδιού έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης πολλών επιστημόνων. Ήδη από πολύ παλιά, πολλοί ήταν εκείνοι, οι οποίοι ανέπτυξαν τις θεωρίες τους ως προς την επιρροή της μουσικής στην ψυχή του ανθρώπου. Ο Πυθαγόρας, ο οποίος ήταν και ο πρώτος αναγνωρισμένος θεωρητικός μουσικός, τόνισε το πόσο θετικά μπορεί να επηρεάσει η μουσική τον άνθρωπο και στη συμπεριφορά και στην ψυχολογική του κατάσταση. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η μουσική έχει ηθοπλαστική δύναμη, μπορεί δηλαδή να πλάσει το ήθος, την συμπεριφορά και τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Ο Αριστοτέλης στο έργο του ”Πολιτικά”, αναφέρει ότι ανάλογα με τον ρυθμό και τον τόνο μεταβάλλεται η συμπεριφορά του ανθρώπου. Ο Ιπποκράτης μάλιστα συνιστούσε θεραπείες με μουσική, πράγμα, το οποίο χρησιμοποιούν πολλοί ιατροί σήμερα ως μέσω θεραπείας παιδιών με ψυχολογικές και νευρολογικές διαταραχές, σύνδρομα, καθώς και σε παιδιά με χρόνιες ασθένειες ή σε παιδιά που βρίσκονται σε τελικό στάδιο μη θεραπεύσιμων ασθενειών, ακόμη και σε παιδιά, τα οποία έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας (σεξουαλική, συναισθηματική κλπ.). Τα αποτελέσματά της στις θεραπευτικές διαδικασίες λειτούργησαν θετικά για τους ασθενείς.
Στην παιδική ηλικία η ανταπόκριση σε ένα άκουσμα, ήχο ή έναν ρυθμό είναι έμφυτη. Έχουμε παρατηρήσει ακόμη και βρέφη, τα οποία δεν είχαν καμία επαφή με την μουσική , ακούγοντας έναν ήχο να ανταποκρίνονται μέσω της κίνησης ή των άναρθρων κραυγών τους. Από την κοιλιά της μητέρας τους ως έμβρυα μπορούν να αντιληφθούν τους εξωτερικούς ήχους, την φωνή της μαμά τους, τους χτύπους της καρδιάς της μητέρας τους, τον ήχο του αμνιακού υγρού, αλλά και με την επιλογή κατάλληλης μουσικής στην μητέρα μπορεί να χαλαρώσει και να πέσουν τα επίπεδα στρεσογόνων ορμονών και στους δυο. Αυτά θεωρούνται τα πρώτα μουσικά ακούσματα του ανθρώπου και από εκεί και έπειτα η μουσική γίνεται μέρος της ζωής τους.
Η μουσική συνδέεται με την κίνηση, την ισορροπία, την εξωτερίκευση των συναισθημάτων και των σκέψεων, την εκφραστικότητα, την δημιουργία και πολλά άλλα. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε μόνη της ως μουσική είτε σε συνδυασμό και με άλλες τέχνες όπως ο χορός, το τραγούδι ή η ζωγραφική. Το παιδί με τον καιρό χρησιμοποιεί τη μουσική ως γλώσσα προκειμένου να επικοινωνήσει μαζί μας, να μας δείξει πως νιώθει, τι σκέφτεται, τι το προβληματίζει ή το φοβίζει. Δεν είναι περίεργο που τα μουσικοκινητικά παιχνίδια είναι η αγαπημένη ενασχόληση των παιδιών. Είναι σαν να συνδυάζουν δυο γλώσσες μαζί. Το παιχνίδι και την μουσική. Οι τέχνες γενικότερα βοηθούν το παιδί να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα. Αναπτύσσονται ικανότητες, όπως η εν συναίσθηση, η φαντασία, η κριτική σκέψη, η περιέργεια για να εξερευνήσει και να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του και δημιουργεί έναν σκεπτόμενο, πολιτισμένο και ευγενή άνθρωπο.
Κατά τη νηπιακή ηλικία η μουσική χρησιμοποιείται από γονείς και παιδαγωγούς ως μέσο για να διδάξουν, να καθοδηγήσουν και να εστιάσουν την προσοχή του παιδιού κάπου. Για αυτό και υπάρχει στο πρόγραμμα ήδη από τον βρεφονηπιακό σταθμό και το νηπιαγωγείο. Τα παιδιά ανταποκρίνονται στα μουσικά ερεθίσματα. Κάνουν εκφράσεις, παράγουν ήχους με το στόμα ή χρησιμοποιώντας διάφορα αντικείμενα, προσπαθούν να μάθουν τα λόγια, κινούνται στο ρυθμό, χορεύουν, χοροπηδούν, χτυπούν χέρια-πόδια – δάχτυλα και νιώθουν χαρούμενα με αυτό. Έτσι αντιλαμβανόμαστε το πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει η μουσική μέσα στην καθημερινότητά τους.
Έχει παρατηρηθεί πως μέσω της μουσικής/ήχων τα παιδιά ηρεμούν, μπορούν να αποκοιμηθούν πιο εύκολα, εκτονώνουν την ενέργειά τους μειώνοντας έτσι τις τυχόν επιθετικές συμπεριφορές που μπορεί να εμφανίζουν. Η μουσική υπάρχει και στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα του σχολείου. Εκεί το παιδί αρχίζει να μαθαίνει μουσική, κανόνες, ρυθμό, νότες και πως μπορεί πλέον να διαχειριστεί την μουσική, να μάθει κάποιο μουσικό όργανο ή το πώς να χρησιμοποιεί την φωνή του για να τραγουδήσει. Εκεί ο/η παιδαγωγός μπορεί να αντιληφθεί αν το παιδί έχει κλίση στη μουσική και να το βοηθήσει να ασχοληθεί με την τέχνη αυτή. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνουμε το παιδί ώστε να νιώσει την ελευθερία να αναπτυχθεί ολόπλευρα.
Κωνσταντίνα Δημητριάδου
Εκπαιδευτικό προσωπικό των ΚΔΑΠ ”Μεγαλώνουμε Μαζί” – MSc στις Επιστήμες της Αγωγής του ΑΠΘ
